Oekraïne was en is meer dan een natie in oorlog: met dit programma eren we Oekraïense componisten van vroeger en nu, en laten we de rijke vocale traditie die ze vertegenwoordigen weerklinken. Want hun muziek - een geweldloze vuist tegen onrecht en geweld - verbindt en raakt over tijd, culturen en conflicten heen.

Op 24 februari 2022 gebeurde het ondenkbare: de Russische invasie van Oekraïne, tot dan een doembeeld van kranten en onderhandelingstafels. Een oorlog die niemand verwachtte en de wereld schokte. Meer dan een jaar later ratelt het afweergeschut nog steeds in de Oekraïense steden: de bevolking werd uit elkaar gerukt, mannen naar het front en vrouwen op de vlucht, de veilige thuis, het mooie erfgoed en de rijke geschiedenis aan flarden geschoten. Maar een trots Oekraïne houdt stand.

Die trotse en krachtige culturele identiteit horen we ook in de muziek die componisten door de eeuwen heen schreven. Dmytro Bortnyansky (1751-1825) was een van de ‘Gouden Drie’ Oekraïense componisten uit de 18de eeuw, die bewust volksmuziek verwerkten om de eigen culturele identiteit te bevestigen. Mykola Lysenko (1842-1912) wordt beschouwd als de ‘Vader van de Oekraïense muziek’. In zijn Hymne voor Oekraïne schreef hij: “Heer, o grote en almachtige, bescherm ons geliefde Oekraïne, Zegen haar met vrijheid en licht van uw heilige stralen.”

Die vrijheid is doorheen de geschiedenis een felbevochten goed. Toen Myroslav Skoryk (1938-2020) in 1982 zijn toen omstreden Melody schreef, notabene voor een Russische oorlogsfilm terwijl de Sovjet Unie het land regeerde, kon hij niet vermoeden dat het werk 40 jaar later zou uitgroeien tot de spirituele hymne van Oekraïne. Componist Valentin Silvestrov (1937) ontvluchtte in maart 2022 zijn geliefde vaderland. Sindsdien blijft hij vanuit Berlijn met zijn verstilde muziek mild protesteren tegen alle verschrikkingen - in de wereld in het algemeen, en in zijn land in het bijzonder.